Jurgenson Władysław kpt. pil.

Urodzony 20.04.1894 r. w Wiszniewie na wileńszczyźnie, syn Antoniego i Kazimiery. W Wilnie ukończył szkołę powszechną oraz średnią, następnie zaczął studia na politechnice. Po wybuchu I Wojny Światowej, w dniu 1.09.1914 r. został wcielony do armii carskiej i skierowany początkowo do Oficerskiej Szkoły Morskiej, a następnie do Pawłowskiej Szkoły Wojskowej. Szkołę ukończył 1.10.1915 r. w stopniu chorążego. Wziął udział w walkach na froncie w szeregach 182 PP i 2 Pułku Gwardii. W sierpniu 1916 awansował na podporucznika. W październiku 1916 roku został ranny w walkach pod Baranowiczami. Po powrocie z leczenia zostaje skierowany w dniu 1.05.1917 r. do Szkoły Obserwatorów w Kijowie, którą ukończył 17.11.1917 r., w stopniu porucznika obserwatora. Brał udział w lotach bojowych w barwach lotnictwa carskiego, walczył w V Oddziale Lotnictwa Syberyjskiego. Po wybuchu rewolucji przedostał się do Francji, do której przybył w połowie lutego 1918 r., wstąpił do Armii Polskiej gen. Hallera. Dnia 15.07.1918 r. został skierowany do szkoły pilotów i obserwatorów w Dijon, a następnie do wyższych szkół pilotażu w Vineuil, Istres, Miramas, Pau i Avord. Został mianowany kapitanem w dniu 15.04.1919 r., a 12.05.1919 r. otrzymał dyplom pilota.

Przybył do Polski na przełomie maja i czerwca 1919 wraz z 162 Eskadrą Spadów (dalej ES). Na początku czerwca 1919 został przeniesiony do 39 EBre, a w marcu 1920 został mianowany dowódcą 12 EW. W dniu 10.05.1920 r., operując pod Szaciłkami, kpt. Jurgenson z obserwatorem pchor. Tadeuszem Dzierzgowskim lecąc na czele eskadry, w czasie wykonywania zadania bojowego mającego na celu zbombardowanie pozycji bolszewickich (m.in. lotniska w Saltanówce), zauważył bolszewickie myśliwce (Nieuporty) podchodzące do ataku. Pomimo tego, że leciał na obciążonym dwumiejscowym LVG C VI - samolocie wywiadowczym nieprzystosowanym do walki powietrznej, zaatakował przeważające samoloty bolszewickie, odciągając je od pozostałych członków swojej eskadry, dzięki czemu ocalił pozostałych polskich lotników. Podczas stoczonej walki powietrznej jego samolot został poważnie uszkodzony pociskami sowieckiego lotnika Grigorija S. Sapożnikowa, najprawdopodobniej został przestrzelony przewód paliwowy, a pozbawiony paliwa silnik 'stanął'. Ranny pilot musiał awaryjnie lądować na terytorium przeciwnika pod Żłobinem. Polska załoga trafiła do niewoli, przetrzymywana była w Smoleńsku. Pomimo tortur kpt. Jurgenson nie wyjawił żadnych informacji dotyczących lotnictwa polskiego ani rozlokowania polskich oddziałów. Uznany został za dezertera z armii carskiej i po kilku dniach śledztwa został rozstrzelany przez Rosjan. Obserwator Tadeusz Dzierzgowski odzyskał wolność po zawarciu rozejmu z Sowietami.

Pośmiertnie za wybitne zasługi, odwagę i poświęcenie kpt. Władysław Jurgenson został odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 8137, Krzyżem Walecznych, Polową Odznaką Pilota oraz Medalem Niepodległości.

* W publikacjach rosyjskich można znaleźć inną wersję wydarzeń z 10.05.1920 r. Марат Хайрулин i Вячеслав Кондратьев podają jakoby polscy lotnicy na widok sowieckich Nieuportów wyrzucili cały zapas bomb w las, a sami zawrócili samoloty i próbowali ratować się ucieczką. Według rosyjskich autorów LVG C VI kpt. Jurgensona i pchor. Dzierzgowskiego został zaatakowany ponieważ leciał na końcu grupy. Rosyjskie myśliwce nie mogąc dogonić pozostałych polskich maszyn skupiły ogień właśnie na płatowcu dowódcy 12 EW.

Jeśli posiadają Państwo materiały, które mogą uzupełnić lub wzbogacić artykuł prosimy o kontakt za pomocą formularza kontaktowego