Crawford George Marter kpt. pil.

Urodzony w 1896 r. w Bristolu w stanie Pensylwania, z zawodu inżynier górnik. W maju 1917 r. został powołany do służby w wojskach lotniczych. Po wstępnym przeszkoleniu w Massachusetts Institute of Thechnology, został skierowany do Minneola Field na Long Island na naukę pilotażu. Już jako pilot trafił do Francji. Zanim został przydzielony do formacji bojowych odbył przeszkolenie w centrum treningowym w Issoudon. W okresie od początku listopada 1917 r. do początku stycznia 1918 r. był pilotem 1 EL. Następnie latał w barwach 20 EN. W dniu 12.09.1918 r w czasie lotu obserwacyjnego nad terytoriom niemieckim jego maszyna została zestrzelona i pil. Crawford dostał się do niewoli. Po odzyskaniu wolności, od 1.12.1918 r. do końca sierpnia 1919 r. pracował w Wojskowej Misji Amerykańskiej w państwach bałtyckich.

W lotnictwie polskim służył od września 1919 r., w 7 eskadrze kościuszkowskiej jako pilot (przynależał do klucza dowodzonego przez kpt. pil. M. Coopera), a od sierpnia 1920 r. jako jej dowódcą. Odznaczył się w samotnych lotach wywiadowczych w głąb terytorium wroga, dostarczając przy tym zawsze cennych informacji. W trakcie drugiego wylotu w dniu 10.05.1920 r. zaatakował największy ze siedmiu statków na Dnieprze, w okolicy Czerkas. Załoga sowiecka odpowiedziała silnym ogniem, jednak celne serie z karabinów pil. Crawford zapaliły przepełniony sprzętem i żołnierzami statek. Załoga ratowała się skacząc do rzeki, a statek został ostatecznie zatopiony. W drodze powrotnej, pomimo kończącego się zapasu paliwa i uszkodzeń samolotu, podjął decyzję o zaatakowaniu napotkanego pociągu pancernego. Na lotnisko w Białej Cerkwi nie zdołał dolecieć, z braku paliwa musiał przymusowo lądować kilka kilometrów do swojej jednostki, następnie na piechotę wyruszył w poszukiwaniu benzyny. Podczas tego lotu "Balilla" por. Crawforda została wielokrotnie trafiona pociskami bolszewickimi, uszkodzone zostały m.in. oba płaty i stery samolotu. Kpt. Crawford był najprawdopodobniej pierwszym lotnikiem, który z powietrza dostrzegł pędzącą armię konną Siemiona Budionnego. Tak opisywał swoje obserwacje: "„... Zdawało mi się, że na całym świecie nie ma tyle kawalerii ile tam jej było ...". Meldunek z lotu został zignorowany, dowódcy frontu nie dali wiary doniesieniom amerykańskiego lotnika gdyż z błędnych wyliczeń sztabowców wynikało, że kawaleria bolszewicka znajduje się około 100 km poza frontem. W okresie od 9-26.05.1920 r. odbył 10 brawurowych lotów szturmowych. W dniu 25.05 tegoż roku wypatrzył i zaatakował kawalerię bolszewicką (w sile około 6000 jeźdźców) w okolicy Talnoje (na wschód od Humania), zadając jej ciężkie straty. Po opróżnieniu całego zapasu amunicji, na pełnym gazie wrócił do jednostki wszcząć alarm. Por. Crawford był prawdopodobnie pierwszym lotnikiem, który wdał się w walkę z konnicą Budionnego. W dniu 18.07.1920 r., podczas lotu nad rzekę Horyń, jego samolot został ostrzelany z sowieckich k.m. Pocisk przestrzelił główny zbiornik paliwa jego "Balilli", silnik zgasł i pilot musiał natychmiast lądować na przygodnym terenie. Do uziemionej maszyny zaczęli zbliżać się kawalerzyści sowieccy, ale z pomocą ruszył pil. Edward Corsi, który krążył nad miejscem przymusowego lądowania kolegi. Por. Crawford zdołał jednak naprawić prowizorycznie uszkodzenie (zatkany wężyk zbiornika opadowego), wystartować i wylądować awaryjnie w Łucku, skąd wrócił do oddalonego o 40 km własnego lotniska. W sierpniu 1920 r. został awansowany na stopień kapitana oraz objął dowództwo nad eskadrą kościuszkowską, zastępując na tym stanowisku kpt. Coopera, który został zestrzelony i trafił do niewoli (13.07.1920 r.).

Rozkazem Ministra Spraw Wojskowych z dnia 12.03.1921 r. otrzymał prawo noszenia odznaki pilota wraz z przysługującym tytułem na czas służby w Wojskach Lotniczych. W maju 1921 roku został awansowany do stopnia majora. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 2949 (w dniu 2.10.1920 r.), Polową Odznaką Pilota nr 106 oraz Krzyżem Walecznych. Został uhonorowany również Krzyżem Polskich Żołnierzy z Ameryki.

Jeśli posiadają Państwo materiały, które mogą uzupełnić lub wzbogacić artykuł prosimy o kontakt za pomocą formularza kontaktowego